Yunanca “mouseion” kelimesinden türeyen ve kelime olarak “Müzlerin Yeri” anlamına gelen müze; mitolojide, Zeus ile Mnemosyne’nin kızları olarak bilinen tanrıçalar “müzler”e adanmış tapınağın ismidir. Sanat, doğa bilimleri ve arkeoloji alanlarında oluşturulan; toplumun ve bu disiplinlerin gelişmesine katkı sağlayan müzeler tarih bilincinin oluşması açısından da oldukça önemlidir. 

Tasarım müzelerinin tarihsel gelişimine baktığımızda ise, Richard Martin’in aktardığı üzere, tarihte “iyi tasarımın örnekleri olarak kabul edilen nesnelerin halkın teşhirine sunulması 19. Yüzyıl ticaret fuarlarına dayanmaktadır.” Londra Tasarım müzesinin eski müdürü Alice Rawsthorn, tarihsel açıdan, bu nesnelerin iki farklı şekilde müzelerde sergilendiğini açıklamaktadır. İlk yaklaşım Victoria and Albert Müzesi gibi mobilya, seramik ve moda odaklı dekoratif sanatlar müzeleri, ikincisi ise, 20. Yüzyılda ortaya çıkan Amsterdam – Stedeljik Müzesi’nde olduğu gibi çağdaş sanat müzelerinin endüstriyel üretime göstermiş olduğu yoğun ilgiden doğan müzelerdir. Ayrıca Rawston, bu anlayışla ortaya çıkarılan müzelerden öncü olanın, 1932 yılında kurulan ve içerisinde dünyada tasarıma adanmış ilk küratöryel bölümün bulunduğu MoMa olduğunu da belirtmektedir.

Günümüzde ise, dijitalleşme çağı ile birlikte anlamı sorgulanmaya başlayan müze; anlam ve yönteminin dönüşmesiyle güncel temalara güncel yöntemlerle erişme imkanı sağlamaktadır. Yazının devamında, Rawston’ın işaret ettiği sınıflandırmadaki her iki gruptan da örneklerin yer aldığı 10 müzeyi bulabilirsiniz.

Dünyaca Ünlü 10 Tasarım Müzesi

China Tasarım Müzesi, Çin Sanat Akademisi’nin kampüsünde yer alan ve Portekizli tasarımcı Alvaro Aalto tarafından tasarlanmış; geniş bir koleksiyona sahip olan,16 bin metrekarelik tasarım müzesidir. Dönemsel sergilerle birlikte müzede kalıcı bir Bauhaus koleksiyonu da bulunmaktadır. Bu dikkat çekici koleksiyonun yanı sıra müzede, sanatçılar için atölyeler de bulunmaktadır. Sergilenen objeler kadar mimarisiyle de önem taşıyan müze, karakteristik “Agra red” kumtaşı ve beyaz mermer kullanılarak inşa edilmiştir. (2012-2018)

A+D Müzesi, kendisini “mimarlık ve tasarım alanlarında sergiler ve programlar düzenleyen dijital ve fiziksel bir platform” olarak tanımlamakta olan A+D Museum; eğitim, sempozyum, sergi ve multidisipliner etkinlikler ile çağdaş tasarım ve mimarlık alanlarına dair konuları işlemektedir. Müzenin düzenlemiş olduğu Bauhaus okulunu ilk elden deneyimleme olanağı sağlayan Bauhaus sergisi ile atölye mekanları ve yurt odaları gibi yerleri gezerek okulun mimari yapısını inceleyebilmek mümkündür.

Chicago Athenaeum Mimari ve Tasarım Müzesi etkinlikleri mimarlık, şehir planlaması, endüstriyel tasarım ve ürün tasarımı, grafik ve şehir planlama alanları etrafında kurgulanan bir müzedir. Müzenin misyonu, “iyi tasarıma verilen değer için halk eğitiminin ve tasarımın insan çevresi üzerindeki olumlu etkilerinin arttırılması”dır. Operasyonlarını uluslararası düzeyde sürdüren bağımsız müzede,aylık düzenlenen halka açık eğitimler de bulunmaktadır. Ayrıca, 1950 yılından bu yana “iyi tasarım ödülleri” düzenlenmekte ve ödüllendirilen tasarımlar müzede sergilenmektedir.

Müzenin, 20. ve 21. yüzyılların en büyük tasarımcılarının önemli eserlerinden oluşan bir koleksiyonu da bulunmaktadır. Sergilenen dikkat çekici koleksiyonlarından biri, “Tasarımda İlk Kadınlar: Anne Swainson ve Ellen Manderfield”dır. Koleksiyon, Chicagod’a 1930 ve 1960 yılları arasında çalışmış kadın tasarımcıların ürün tasarımlarını, fotoğraflarını ve çizimlerini içermektedir. Kaynak Anne Swainson’ın en ünlü çalışma arkadaşlarından biri olan Ellen Manderfield, 1980lere kadar ev eşyaları alanında oldukça parlak bir kariyer geçirmiştir. Müzede, tasarımcıya ait modernize edilmiş televizyon ve radyo örneklerinden ilginç bir seçkinin erken dönem renderları da yer almaktadır. Müzede bulunan, modern grafik tasarım tarihi isimli koleksiyonda ise, 1930lardan 1960lara kadar kurumsal kimlik, logo, typography alanlarındaki orijinal eserleri içermektedir.

Stedelijk Müzesi – Amsterdam 1874

1874 yılında kurulduğundan bu yana, modern ve çağdaş sanat ile tasarım alanında çeşitli sergilere ev sahipliği yapan sanat ve tasarım müzesidir. Düzenlenen geçici sergilerin yanında, kalıcı bir enstelasyon olan “Stedelijk Base”de ise 19. yüzyıl dönemine ait endüstriyel tasarım örneklerinden, 3 boyutlu baskı teknolojisi kullanılarak üretilmiş ürünlere kadar çeşitli objeler yer almaktadır. Sergi, 125. Yılını, adadığı tarihi koleksiyon ile kutlamaktadır. 

Zürih Tasarım Müzesi  1875 – 1933

Kurulduğundan beri her yıl, dönemin öne çıkan konularına göre şekillenen temalar ile oluşturulan 5-7 sergi hazırlanmaktadır. Ayrıca birçok dijital kaynak da sunmaktadır. Ve zürich sanat üniversitesinin bir parçası olarak, araştırma, öğretme ve yayın sunma alanlarında da düzenli olarak faaliyet göstermektedir. 

Tasarım koleksiyonu 19. yyda seri olarak üretilen nesnelere ve onların yansıttığı felsefeye adanmıştır ve  şu an 50 binden fazla nesneye sahiptir. Uluslararası tasarımı ve İsviçre tasarımının örneklerini barındırır. 

Atlanta Tasarım Müzesi 1989-2003 

“Tasarım müzesi dünyayı değiştirebilir mi?” ve “21. yüzyılın müzesi nedir?” araştırma soruları çerçevesinde tasarım anlayışını ve yaygınlaşmasını sağlamak; sergi, eğitim ve programlar ile yaratıcılık ve fonksiyonelliği bir araya getirmek amacıyla kurulmuştur. MODA (Museum of Design Atlanta), sergiler, çocuklar ve  yetişkinler için eğitim ve K-12 programı ile tasarımın hayatımızı nasıl değiştirdiğini sorgulamaktadır. AIGA 100, Elegantisma: The Design and Typography of Louise Fili, Luba Lokova: Designing the Justice, XYZ: Oyun Tasarımı’nda Alternatif Sesler, On You: Wearing Technology gibi sergiler düzenlenmiştir. Müzede işlenen güncel konuların yanında, grafik tasarım, giyilebilir teknoloji, oyun tasarımı, 3D printer gibi temalar da işlenmektedir. 

Vitra Tasarım Müzesi

Geçmiş ve güncel tasarımın sergilenmesi ve araştırılmasına adanan müze, tasarımın sanat, mimari ve günlük hayatla olan etkileşimini araştırmayı amaçlamaktadır. Müzenin ana binası olan Frank Gehry binasında yılda en az iki kere, Charles ve Ray Eames, Alvar Aalto, Alexander Girard üzerine düzenlenmiş geçmiş sergiler gibi kapsamlı sergiler düzenlenirken, Vitra Müze Galerisi de daha güncel ve deneysel bir yaklaşım belirleyen sergilere ev sahipliği yapmaktadır.

Bununla birlikte,Vitra Schaudepot ise modern mobilya alanı için kalıcı koleksiyondan 400 önemli eser sunmakta olan dünyadaki en önemli kalıcı sergiyi barındırırken aynı zamanda da önemli bir araştırma alanıdır. Tasarım alanı için kapsamlı bir kaynak oluşturan müzede; sıklıkla ünlü tasarımcılarla, gelecek teknolojiler, sürdürülebilirlik, mobilite ve sosyal sorumluluk gibi güncel konuları işleyen sergilerden; tarihsel konular ve ikonik tasarımcılar üzerine monografik sergiler düzenlenmektedir. Günümüzde, müzenin koleksiyonu 7000 tasarım mobilya ürünü ve 1000 tasarım aydınlatma ürünü içeren yaklaşık 20.000 eserden oluşmaktadır. 

Gent Müzesi

Gent müzesi, yalnızca bir müze olmanın yanında tasarımı seven insanların bir araya gelebileceği Belçika’da tasarım kültürünün güçlendirilmesi, toplum için önemli olan sürdürülebilir, mobilite ve akıllı teknolojiler gibi konuları vurgulayabilmek için işlemektedir. Van Eyck’s Colours in Design, Lina Bo Bardi Giancarlo Palanti, “Objects Stories” gibi sergilere ev sahipliği yapmıştır. 1805’ten günümüze kadar üretilmiş ve bir araya getirilmiş 200 objeden oluşmaktadır. Koleksiyon ortak bir tema ya da kronolojik bir sıralama sunmaktansa, her bir objeyi kendi başlarına hikaye anlatıcı olarak ele almaktadır. 

Müze, 1995 yılından önce “Museum for Decorative Arts and Design” ismini kullanmaktadır, bu tarihten itibaren değiştirilen ismiyle birlikte müzenin odağı uygulamalı sanatlardan, geniş odaklı endüstriyel ve artistik tasarıma kaymıştır. 

Londra Tasarım Müzesi

1989 yılında kurulmuş ve 2016 yılında Kensington’a taşınmıştır. Taşındığından beri 2.1 milyon ziyaretçi sayısına ulaşmıştır. Müzenin amacı, tasarımın etkisini görünür kılmak ve tasarım yoluyla insan yaşamlarıyla bağlantı kurarak, tasarımın toplumdaki farkındalığını arttırmaktır. Müzede, geç dönem 1800’lerden 2000’lere kadar yapılmış sandalye tasarımlarının yer aldığı koleksiyona ek olarak, aydınlatma, arts and crafts akımına ait ürünler ve Londra taşımacılığına dair bir seçki bulunmaktadır. Tasarım müzesi, kendileri için tasarımın sergi,araştırma, kalıcı koleksiyon ve yayınlar yoluyla sürekli evrildiğini ifade etmektedir.

Victoria and Albert Müzesi

Victoria and Albert müzesi, sanat ve tasarım alanında 2 milyonu aşkın objeye ev sahipliği yapmaktadır.  Mimarlıktan heykele, tasarımdan performans sanatına kadar çeşitli disiplinlere ait olan bu objeler insan yaratıcılığının 5 binlik yılının ürünüdür. Müzede, tasarımın çeşitli dalları ve yan dallarına dair eserler yer aldığı gibi aynı zamanda tasarım tarihinin  Orta Çağ ve Rönesans, 17, 18, 19 ve 20. Yüzyıl dönemlerine ait koleksiyonlar yer almaktadır. 

Ayrıca, mücevher, gözlük, şapka, mobilya, tekstil, işlemecilik ve ayakkabı gibi özel koleksiyonları da bulunmaktadır. 

Victoria & Albert Müzesi’nin “1945 sonrası İngiliz tasarımı, savaş sonrası toplum ahlakına bir panzehir gibi geldi tasarımcılar rasyonellik ve kemer sıkma etkisinde olan bir ulusu dönüştürmek için yaratıcı çözümler buldu” diyerek tanıttığı“Savaş Sonrası Tasarım” koleksiyonunda, radyo, televizyon, afiş ve kumaş örneklerini bulmak mümkün. İncelemek için tıklayın.

Kaynaklar

What are design museums for?

Museums as a cultural institutions

Why we need museums?

UK Design Museum

Design Museum Gent

Archdaily – China Museum of Design

Vitra Design Museum

Museum of Design Atlanta

Stedelijk Museum

Chicago Museum of Attaneum and Design

Museum für Gestaltung Zürich

A plus D Museum

Victoria and Albert Museum