Günümüzde sıkça kullanılmakta olan geri dönüşüm kavramına baktığımızda, bunun yeni bir fikir olmadığını, yüzyıllar önce de uygulandığını görebiliriz. Kavramının kimin tarafından bulunduğu bilinmese de, çok eski çağlara dayandığı ve zanaatkarlığın gelişmesiyle hemen hemen aynı zamanlarda ortaya çıkmış olabileceği düşünülmektedir. Hatta Antik Yunan’da kırık vazo parçalarının eritilerek yeniden başka malzemeler oluşturmak için kullandığı bilinmektedir. Bununla birlikte Japonya’da da kağıt geri dönüşümü yüzyıllar boyunca uygulanan bir yöntemdir. 19. Yüzyılda ise, Sanayi Devrimi’nin etkisiyle üretimin hızlanması ve şehirlerin büyümesi ürünlerin çoğalmasına ve geri dönüşümün yeni bir boyut kazanmasına sebep olmuştur. 1870’de Paris’te çöplerin sokağa bırakılması yasaklanarak, bireysel olarak tutulması zorunlu kılınmıştır. Eugene Poubelle ise, edinilmesi zorunlu olan bu kutular için kapak kullanımını da ilk olarak Seine’de başlatarak bildiğimiz anlamda çöp kutularının kullanılmasını hayata geçiren isim olmuştur. Bu gelişmelerle birlikte, geride yalnızca organik atıklar kalacak şekilde, bu çöplerden metal ve topraktan yapılmış ürünler ayrıştırılmaya başlanmıştır. Böylece organik ve organik olmayan atıkların ayrışması ile geri dönüşümün ve kompost yapımının temellerinin oluşması sağlanmıştır. 20. yüzyılda ise geniş kullanım alanı ile üretim ve tüketim süreçlerinde radikal değişiklikler yaratan plastikler, 1970’lerde profesyonel olarak ayrıştırılmakta ve geri dönüştürülmekteydi. Günümüzde de plastikler tüm süreçleriyle birlikte ekonomik döngülerde oldukça fazla yer almaktadır. Özellikle, plastiğin geri dönüştürülme sistemlerinin geliştirilmesi büyük faydalar sağlamaktayken, sanılanın aksine plastiklerin tümü tamamen geri dönüştürülememektedir. Bugün en çok kullanılan 7 tür plastikten 2’si “çoğunlukla dönüştürülür” 2’si de “genellikle dönüştürülebilir” kategorilerinde yer almaktadır. Bu sebeple, giderek gelişen çevre hareketiyle birlikte artan sorumluluk bilinci ve değişen bakış açılarının da etkileriyle plastikler bilinçli tüketimin bir parçası haline gelmişlerdir. Böylece, tek kullanımlık plastikler yerine geri dönüştürülebilir plastikler üretilmiş ve geri dönüşüm sistemlerinde ilerlemeler kaydedilmiştir. Güncel pek çok sorun için çözüm üreten tasarım alanında da sürdürülebilirlik önem kazanmış, materyal bilgisi gelişmiş, uygulama yöntemleri dönüşmeye başlamış ve doğrudan geri dönüştürülebilen materyallerin kullanımı artmıştır. Ayrıca, işlevini tamamlamış materyalleri yeniden kullanıma sokmak için bu materyallere yeni bir işlev kazandırma yolları da tercih edilmiştir. Özellikle ambalaj atıkları konusunda pek çok yenilik uygulanırken, mobilya, oyuncak, kıyafet ve kişisel eşyalar gibi pek çok ürün de bu yollarla geri dönüştürülebilmektedir. Tasarım projelerinde de sıklıkla rastladığımız plastik geri dönüşümü, çeşitli yollarla elde edilen pek çok örnek barındırmaktadır. “Precious Plastic”, 2013 yılında Dave Hakkens tarafından plastik kirliliğini azaltmak için kurulmuş küresel bir oluşumdur ve herkesin katılımına açıktır. Oluşum, bünyesindeki makineler ile bireylere kendi geri dönüşüm şirketlerini kurma fırsatı sunarken, atıkların toplanması, dönüştürülmesi, yeni ürünler üretilmesi ve ürün satışlarının sağlanacağı pazar alanının sağlanması gibi pek çok adımı bulundurmaktadır. 

Kaynak: Precious Plastics
Kaynak: Precious Plastics

2016 yılında Selanik’te başlayan “Print your city” projesi ise, şehirde yaşayanların da katılımıyla, atık plastiklerin geri dönüştürülerek, robotik 3D baskı yöntemiyle şehir mobilyası üretimine dayanan bir projedir. Atıkların geri dönüştürülmesiyle, katılımcı ve lokal bir geri dönüşüm sağlamayı hedefleyen proje Amsterdam’da da hayata geçirilmiştir. Proje ile 800 kg plastik geri dönüştürülmüştür.

Kaynak: Print Your City

Pacifico sehpa ise, plastik geri dönüşümü ile üretilmiş ürünlere başka bir örnektir. Uzun ömürlü, iyi tasarlanmış ve sürdürülebilir ürün tasarlamayı amaçlayan Tiptoe, üst kısmını tamamen geri dönüştürülmüş pet ve plastik artıkları kullanarak ürettikleri Pacifico sehpa ile uzun ömürlü, zamansız ve estetik ürünler tasarlamanın mümkün olduğunu göstermek istediklerini belirtmektedir.

Pacifio Sehpa
Kaynak: Tiptoe

2016 yılında Emma Sicher’ın gerçekleştirdiği “From Peel to Peel” projesi ile, bakteri ile fermente edilmiş sebze ve meyve artıkları ambalaj olarak kullanılmaktadır. Scoby adı verilen bakteri sayesinde elde edilen bu materyaller kağıt, deri ve plastik ile benzer özelliklere sahip olarak, ambalaj anlamında sürdürülebilir çözüm sağlamaktadır. 

From Peel to Peel
Kaynak: Material District

EcoBirdy, kullanılmış plastik oyuncakları kolay temizlenebilen çocuklar için tasarlanan tasarım objelere dönüştürmektedir. Aynı zamanda, Avrupa’da, eski plastik oyuncakların toplanıp, geri dönüştürülmesinden, mobilya parçaları tasarımı ve üretimine kadar tüm sistemin işleyişini sağlamaktadır. 

Kaynak: EcoBirdy

Eugeni Quitlett’in Vondom için tasarladığı Ibiza serisi, tasarımcının doğduğu ve yaşamakta olduğu Ibiza’da okyanusa karışan plastik atıkların geri dönüştürülmesiyle üretilmiştir. Çeşitli renk alternatifleriyle, içeride ve dışarıda kullanılmak üzere tasarlanan, şezlong ve sandalyelerden oluşan seri, plastik kirliliğini ortadan kaldırarak yerine işlevsel ürünler sunmaktadır. 

Kaynak: Vondom

Kaynaklar

The History of Recycling Around the World

Eugene Poubelle

Precious Plastic 

Print Your City

Pacifico

From Peel to Peel

Ecobirdy

Ibiza Collection